Υπεραγία Θεοτόκος: Ακένωτος Ζωοδόχος Πηγή.

Για το 2025 η γιορτή της Ζωοδόχου Πηγής πέφτει την Παρασκευή 25 Απριλίου

Η Εορτή της Ζωοδόχου Πηγής είναι κινητή εορτή, εορταζομένη μετά την Ζωηφόρο Ανάσταση του Σωτήρα Χριστού, την Παρασκευή της Διακαινησίμου. Τιμάται την ημέρα αυτή η Παναγία, η πηγή της Ζωής, γιατί έφερε στον κόσμο τον ενανθρωπήσαντα Λόγον του Θεού. Δεν τιμά κάποιο γεγονός της επίγειας ζωής Της (γέννηση, κοίμηση, κλπ), αλλά πανηγυρίζει τα θαύματα Της σε ανθρώπους, αρρώστους ή έχοντας κάποιο πρόβλημα. Με το όνομα «Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί» ή «Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα» ονομάζεται περιοχή έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης προς την Σηλυβρία, όπου υπήρχε Αγίασμα, εις «τα παλάτια των πηγών», όπου την Άνοιξη παραθέριζαν οι αυτοκράτορες. Πήρε το όνομα από την τουρκική λέξη «Balık» που σημαίνει «ψάρι».

Για την ανακάλυψη του Αγιάσματος αυτού υπάρχουν δυο εκδοχές.

Α) Την πρώτη εκδοχή αναφέρει ο Νικηφόρος Κάλλιστος, κατά την οποία ένας άσημος και άγνωστος κρεοπώλης με το όνομα Λέων βρίσκεται, ως στρατιώτης, γύρω στο 450 μ. Χ. σε ένα δάσος της Βασιλεύουσας και ακούει τη φωνή ενός τυφλού να ζητά νερό για να σβήσει την δίψα του. Ο Λέων ψάχνει για πηγή. Όμως, δεν βρίσκει και επιστρέφει στεναχωρημένος. Τότε ακούει φωνή να του λέγει : «Ου χρεών σε, Λέων, αγωνιάν, το γαρ ύδωρ εγγύς». Δηλαδή, «μη στεναχωριέσαι Λέων, το νερό κοντά σου είναι». Συνεχίζει η ίδια γυναικεία φωνή : «Λέων βασιλιά, πάρε απ’ το νερό αυτό και δώσε να πιει να ξεδιψάσει ο τυφλός άνθρωπος. Και κάτι ακόμα, άλειψε μ’ αυτό τα μάτια του και αμέσως θα καταλάβεις ποια είμαι εγώ που σου μιλώ».

Ο Λέων υπάκουσε και πράγματι βρήκε την πηγή, πήρε νερό και ξεδίψασε ο τυφλός. Ακόμη τα μάτια του τυφλού άνοιξαν , αφού προηγουμένως τα άλειψε με το νερό. Άνοιξαν και τα μάτια του Λέοντος και συνειδητοποίησε ότι η γυναικεία φωνή ήταν της Παναγίας και δικά Της είναι τα θαύματα : της ανεύρεσης της πηγής, και της ανάβλεψης του τυφλού. Αργότερα έγινε και τρίτο θαύμα. Η Παναγία τον προσφώνησε «βασιλιά» και ο Λέων έγινε αυτοκράτορας το 486 μ.Χ. με το όνομα ως Λέων ο Α΄ ο Θράξ, ο επονομαζόμενος και Μακέλλης , και τον οποίο η Αγία Εκκλησία μας ως Άγιο τον τιμά στις 20 του Ιανουαρίου. Το όνομα «Μακέλλης» μας παραπέμπει στο επάγγελμά του (κρεοπώλης). Ο Λέων ως αυτοκράτορας θα αναγείρει λαμπρό Ναό για να θυμίζει τις ευεργεσίες της Θεοτόκου προς τον ίδιο αλλά και σε όλους μας.

Β) Η δεύτερη εκδοχή σώζεται από τον ιστορικό Προκόπιο και τοποθετείται στις αρχές του 6 ου αιώνα και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο Ιουστινιανός κυνηγούσε σε ένα τοπίο υπέροχο με πολλή πράσινο, δέντρα και νερά. Βλέπει, τότε, ως εις όραμα ένα παρεκκλήσιο με πλήθος κόσμου και ένα ιερέα μπροστά σε μια πηγή και να του λένε : «Είναι η πηγή των θαυμάτων». Κτίζει εκεί ναό με υλικά που περίσσευαν από το κτίσιμο της Αγιά Σοφιάς .

Ο Ι. Κεδρηνός αναφέρει ότι χτίστηκε το 560 μ.Χ. Ανεξάρτητα από τον τρόπο εύρεσης του Αγιάσματος μαρτυρείται ότι : Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έπασχε από δυσουρία και επειδή θεραπεύτηκε από το νερό της πηγής για να ευχαριστήσει την Παναγία ανήγειρε μεγάλο Ναό, τον οποίο ο Βασίλειος ο Μακεδών επιμελήθηκε τις ζημιές που προξένησαν διάφοροι σεισμοί. Πολλά ήταν τα θαύματα που τελέστηκαν στην πηγή, όπως λύσεις στειρώσεων και αναστάσεις νεκρών. Επίσης, αναφέρεται ότι κάποιος θεσσαλός ερχόμενος προς την πηγή απέθαντέ καθ’ οδόν. Ενώ ακόμη έπνεε τα λοίσθια, έδωσε παραγγελία στους ναύτες, που τον συνόδευαν, να τον πάνε στο ναό της Πηγής και να χύσουν επάνω του τρεις κουβάδες νερό, από το νερό της και έτσι να τον θάψουν. Πράγματι, οι ναύτες μετέφεραν τον νεκρό στην πηγή μόλις χύθηκε το νερό επάνω του, ανέζησε.

Όταν ο ναός επρόκειτο να πέσει, πιστοί είδαν την Θεοτόκο να κρατάει τον ναό μη πέσει μέχρι την στιγμή που όλος ο κόσμος εξήλθε αυτού. Το ύδωρ της Πηγής έβγαλε δαίμονες από ανθρώπου, ελευθέρωσε φυλακισμένους, θεράπευσε τη λιθίαση του αυτοκράτορα Λέοντα του Σοφού, γάγγραινα και θανάσιμα φύματα, άνθρακες, λέπρα, λώβη, ογκώσεις γυναικών, επιχύσεις οφθαλμών, λευκώματα και υέλωπες. Ο Ανδρόνικος Γ’, βρίσκεται ετοιμοθάνατος στο Διδυμότειχο,. Πίνει από το αγίασμα της Πηγής και γιατρεύεται. Γράφοντας τον 14ο αι. μ.Χ. για το αγίασμα της Πηγής ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει, από διάφορες πηγές, ένα κατάλογο 63 θαυμάτων, από τα οποία τα 15 φθάνουν ως την εποχή του. Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών. Το δε αγίασμα βρίσκεται στον υπόγειο Ναό.

Σε ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού από τον Αυτοκράτορα Λέοντα η Εκκλησία καθιέρωσε την κατ΄ έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου Εβδομάδας.

Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον

Ο ναός σου Θεοτόκε ανεδείχθη παράδεισος, ως ποταμούς αειζώους αναβλύζων ιάματα ώ προσερχόμενοι πιστώς, ως Ζωοδόχου εκ Πηγής, ρώσιν αντλούμεν, και ζωήν την αιώνιον, πρεσβεύεις γαρ συ τω εκ σου τεχθέντι, Σωτήρι Χριστώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών. Κοντάκιον Ἐξ ἀκενώτου σου Πηγῆς Θεοχαρίτωτε, ἐπιβραβεύεις μοι πηγάζουσα τὰ νάματα, ἀενάως τῆς σῆς χάριτος ὑπὲρ λόγον· τὸν γὰρ Λόγον ὡς τεκοῦσα ὑπὲρ ἔννοιαν, ἱκετεύω σε δροσίζειν με σῇ χάριτι, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε ὕδωρ σωτήριον.

Μεγαλυνάριον

Ύδωρ το ζωήρυτον της Πηγής, μάννα το προχέον, τον αθάνατον δροσισμόν το νέκταρ το Θείον την ξένην άμβροσίαν το μέλι το εκ πέτρας, πίστει τιμήσωμεν.

Μυργιώτης Παναγιώτης
Μαθηματικός