Τοπική Αυτοδιοίκηση και κράτος, μια πονεμένη και πολύ ελληνική ιστορία

Σχόλιο
Μαρία Δεδούση
[email protected]

Λίγο πριν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτωβρίου, βγήκε στη δημοσιότητα μια έρευνα του ανεξάρτητου οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης διαΝΕΟσις, που είχε ως στόχο να καταγράψει τις ανάγκες αλλά και τις παθογένειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα. Τέτοιες έρευνες δύσκολα παίρνουν μεγάλη δημοσιότητα, για διάφορους, εντελώς άκυρους λόγους, όπως ότι βαριόμαστε να τις διαβάσουμε κι επίσης θεωρούμε ότι δεν μας αφορούν.

Τα συμπεράσματα της έρευνας, λοιπόν, τα οποία απλώς διηγούνται με πιο κομψά λόγια πράγματα που όλοι ζούμε και βλέπουμε καθημερινά, δεν ήταν πολύ καλά. Ακριβώς το αντίθετο θα έλεγε κανείς. Για όσους βαριούνται πράγματι να διαβάσουν τις λεπτομέρειες, το συμπέρασμα είναι ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση βασίζεται σε μεταρρυθμίσεις αποσπασματικού χαρακτήρα, ότι στους περισσότερους δήμους δεν υπάρχει ικανή διοικητική οργάνωση, ότι ο ψηφιακός τους μετασχηματισμός παραμένει σε επίπεδο υποβολής αιτήσεων και όχι πλήρους διεκπεραίωσης, ότι η συνεργασία με την κεντρική διοίκηση είναι τουλάχιστον προβληματική, ότι σε πολλά πεδία της τοπικής πολιτικής δεν υφίστανται οι αναγκαίες οικονομικές, οργανωσιακές και επιχειρησιακές ικανότητες για την άσκηση των υφισταμένων αρμοδιοτήτων, και πολλά ακόμη.

Η έρευνα της διαΝΕΟσις, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, διαπιστώνει επίσης ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα είναι από τις λιγότερο οικονομικά αυτόνομες μεταξύ των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ τόσο από τη σκοπιά των δαπανών όσο και από τη σκοπιά των εσόδων. Ταυτόχρονα, είναι και από εκείνες με τις λιγότερες αρμοδιότητες, αλλά και με τεράστια γραφειοκρατία και συγκεχυμένες διαδικασίες.

Στη χώρα που δεν εμπιστεύεται κανείς κανέναν

Η έρευνα, η οποία προτείνει και συγκεκριμένες λύσεις, ήρθε λίγους μήνες μετά τη δημοσίευση μιας δημοσκόπησης που έδειξε ότι περίπου το 80% των Ελλήνων πιστεύει ότι η διαφθορά βασιλεύει στο Δημόσιο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και βέβαια δεν είναι καθόλου παράξενο που οι περισσότεροι Έλληνες θεωρούν ΟΤΑ και Δημόσιο ένα και το αυτό βαθιά διεφθαρμένο πράγμα. Όλα τα παραπάνω δείχνουν διάφορα πράγματα και κυρίως δείχνουν τη φιλοσοφία διακυβέρνησης της χώρας σε όλα τα επίπεδα: Τίποτε δεν είναι ξεκάθαρο, ενώ για να λύσουμε τα όποια προβλήματα απλώς «μαγειρεύουμε» γύρω γύρω την ίδια σούπα, περιμένοντας να βγει άλλο φαγητό.

Τα προβλήματα των δήμων είναι πολυεπίπεδα και είναι πάρα πολύ δύσκολο να αποδώσεις ευθύνες αποκλειστικά και μόνο στη μια ή την άλλη πλευρά· στο κράτος ή στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, δηλαδή. Είναι δύο συστήματα που θα έπρεπε θεωρητικά να είναι αρκετά ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και να συνεργάζονται αρμονικά, ενώ τελικά δεν είναι παρά ένα περίπλοκο σύστημα αλληλοκαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων, που δεν μπορεί να συνεργαστεί ούτε με τον εαυτό του. Η μανία που έχει το κράτος στην Ελλάδα να ελέγχει τα πάντα είναι δεδομένη.

Κατά καιρούς, δε, μπαίνει σε κρεσέντο και το κράτος θυμίζει CEO πολυεθνικής που θέλει να διαλέγει αυτοπροσώπως ακόμη και το σαπούνι στις τουαλέτες. Προφανώς δεν διοικείται πολυεθνική έτσι, αλλά αυτά συμβαίνουν όταν έχεις μάθει να μην έχεις εμπιστοσύνη σε κανέναν. Ή, όταν θέλεις, για τους δικούς σου λόγους, να περνάνε όλα τα λεφτά από τα χέρια σου. Τα λεφτά είναι το ζήτημα, μην κοροϊδευόμαστε και μεταξύ μας. Οι δήμοι, από την άλλη, μοιάζουν συχνά με παιδιά που θέλουν να φύγουν από το πατρικό σπίτι αλλά δεν ξέρουν να δέσουν ούτε τα κορδόνια τους. Ανίκανα να διαχειριστούν το χαρτζιλίκι που ήδη παίρνουν, ζητάνε μεγαλύτερο. Χρειάζονται μεγαλύτερη χρηματοδότηση οι δήμοι; Σαφώς.

Και ποιος δεν χρειάζεται; Χρειάζονται και καλύτερη διαχείριση όμως, κάτι το οποίο άμα θέλεις να φύγεις από το πατρικό δεν μπορεί να σ’ το κάνει ο μπαμπάς σου και η μαμά σου. Ούτε μπορεί να έρχεται να σου στρώνει το κρεβάτι κάθε πρωί. Η έρευνα που είπαμε πιο πάνω διαπίστωσε μεγάλα κενά στα οργανογράμματα, στη στελέχωση των οικονομικών υπηρεσιών των δήμων, στην επιμόρφωση του προσωπικού και την εφαρμογή νέων μοντέλων λειτουργίας. Κι αυτά είναι ζητήματα που σε μεγάλο βαθμό μπορούν οι δήμοι να τα λύσουν μόνοι τους.

Τι χρειάζεται να γίνει;

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση χρειάζεται εκσυγχρονισμό, χρειάζεται πεντακάθαρο και σαφές θεσμικό πλαίσιο το οποίο να μην αλλάζει κάθε που αλλάζει ο δήμαρχος, χρειάζεται μεγαλύτερο βαθμό αυτονομίας, οικονομικής και διοικητικής, αλλά χρειάζεται και μεγάλο συμμάζεμα εκ των έσω. Δεν είναι δα και πολύ νέο ότι λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό με την ίδια ρουσφετολογική λογική που λειτουργεί και το κράτος, ιδιαίτερα στις μικρότερες και πιο «κλειστές» κοινωνίες και ότι απέχει πάρα πολύ από την εύρυθμη λειτουργία που θα της επέτρεπε να κουνάει με κάθε δίκιο και αξιοπρέπεια το δάχτυλο στην κεντρική εξουσία. Τι μας νοιάζουν εμάς όλα αυτά, θα πείτε.

Την επόμενη φορά που θα θέλεις να κάνεις μια δουλειά τριλέπτου στον δήμο και θα χρειαστείς πέντε εργάσιμες, θα το ξανασυζητήσουμε. Πέρα από αυτό, ισχυροί, αποτελεσματικοί και αυτόνομοι θεσμοί -θεσμός είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση- είναι δείγμα υγιούς κράτους. Τα δικά μας λεφτά διαχειρίζονται, σε τελική ανάλυση, όλοι αυτοί. Είμαστε οι μέτοχοι της πολυεθνικής στην οποία σκοτώνεται ο CEO με τους διευθυντές του και τους υπαλλήλους του ποιος θα διαλέξει και θα αγοράσει το σαπούνι της τουαλέτας. Κι όταν χρειάζεται εμείς να τη χρησιμοποιήσουμε, δεν έχει τελικά καν σαπούνι.

www.political.gr