Ελεύθεροι πολιορκημένοι στο πέλαγο των καημών και των πόθων

Σταμάτης Πορτελάνος
Καθηγητής Πανεπιστημίου
Πρόεδρος του Ολυμπιακού Κέντρου Φιλοσοφίας και παιδείας

Στο αμπάρι οι ψυχές, δεσμώτριες του βεβαρυμμένου «πολιτισμού», λίγο φως αναζητούν μέσα από τα σκαριά του ερέβους, της σκουριάς του «πολιτισμού». Με αδίδακτη ιστορία μνήμης ο άνθρωπος επαναλαμβάνεται και πλοηγεί πλωτά «Μεσολόγγια» που στερούν την πνοή της ελευθερίας: «Ολίγο φως και μακρινό σε μέγα σκότος κ’ έρμο». (Σολωμός). Λόγος, έργο και νόημα ζωής πολιορκούνται από ανθρώπους που θεοποιούν το εφήμερο και σκοτώνουν το όνειρο της πανανθρώπινης ομοψυχίας για ελευθερία. Ευτυχώς και λειτουργεί ο εθελοντισμός της ανθρωπιάς… “Μεγαθήρια” τίτλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παράγωγα ασύγγνωστης απάθειας,… δεν προλαβαίνουν το μοιραίο(;) και τη σκιά του ορθολογισμού, εικονίζουν ανεύθυνα και με ευκολία την παρουσία τους στα «αδόκητα» γεγονότα για τα «αδικαιολόγητα»…

“Με λογισμό και μ’ όνειρο, τι χάρ’ έχουν τα μάτια, Εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το χάρο. Δεν τους βαραίν’ ο πόλεμος, αλλ’ έγινε πνοή τους”. (Σολωμός) Ένας ανάλγητος πολιτισμός βασισμένος στο Εδώ και στο Εγώ παράγει μια πραγματικότητα που αρνείται να ψηλαφίσει την Α-λήθεια. Ο Ρίλκε στις Ελεγείες του Ντουίνο υπογραμμίζει ποιητικά: “Μα και τα ζώα τα πονηρά το κατάλαβαν ήδη, του κόσμου του ερμηνευμένου πως είμαστε αμφίβολοι ένοικοι”.

Η σύγχρονη απαίτηση υλικής αυτάρκειας του ανθρώπου εις βάρος των συνανθρώπων του από άγνοια της πεπερασμένης φύσης του κατασκευάζει πύργους απληστίας και «πολιτισμό της σκουριάς». Αυτή η έπαρσή του, νεοπαγούς ειδωλολατρίας, είναι καταδικασμένη να επαναλαμβάνει τις ίδιες θανατηφόρες αστοχίες και «πολιτικές» με πολυνομία και υποκρισία στον ανθρώπινο πόνο. Είναι ψυχική ασθένεια η παραπομπή και μη ανάληψη ευθυνών προσωπικών και κοινωνικών.

Στον καιρό επιστημονικής απογείωσης με την εφεύρεση της τεχνητής νοημοσύνης, με κοσμογονικές αλλαγές, η πολιτική εμφανίζεται ά-τεχνη στο ήθος, στην ομορφιά της ειρήνης, του «αφοπλισμού» του μίσους και της ύπουλης «διαχείρισης»/μεταχείρισης υποανάπτυκτων λαών, ως οργάνων για ιδιωτική ή συντεχνιακή ευτυχία. Δυστυχώς ευνουχίσαμε τη μνήμη ιστορικών και μεταφυσικών αναγωγών. Στα Θεοφάνεια ψάλλεται η ωδή «Βυθού ανεκάλυψε πυθμένα…».

Αναφέρεται στο γεγονός όταν η Ερυθρά θάλασσα μεταποιήθηκε σε στεριά για να σωθούν οι Ισραηλίτες και μέσω αυτών να γεννηθεί ο σαρκωμένος Λόγος της αγάπης. Πρόκειται για ιστορία με διαγενεαλογικά στοιχεία αυτογνωσίας και οικουμενικής ανθρωπινότητας. Απορρίψαμε τον πολιτισμό της ποιότητας, της μετα-φυσικής, και διογκώσαμε τον πολιτισμό της άσπλαχνης ποσότητας αποσιωπώντας ιστορίες αθλήματος νοήματος και ελπίδας, όπως η πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης προς την Ιθάκη και τη Χαναάν…

Ο πυθμένας του πολιτισμού δίνει βορά στους «καρχαρίες» της ανθρώπινης ζωής και αξίας. Είναι επείγον η μεταμορφωτική αντίληψη για ουσιαστική παιδεία και κάθαρση στο δομημένο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα που εγνωσμένα αγνοεί, κωφεύει και επενδύει, λόγω συμφερόντων, στον πόλεμο και στο θάνατο του ομοειδούς Άλλου, αδελφού. Αποδεικνύεται ότι η παγκόσμια παιδεία δημόσια και ιδιωτική δεν μετέφερε στις καρδιές των ηγητόρων των λαών και των εκκολαπτόμενων διακινητών του θανάτου το άλλο νόημα των λέξεων πλούσιος και φτωχός.

Το «βάπτισμα» του ανθρώπου σε άλλη παιδεία και οπτική ζωής σημαίνει εσωτερική καλλιέργεια με θανάτωση του εγώ και λύτρωση από την οφθαλμαπάτη της πλασματικής “μαζικής επικοινωνίας” και «ακοινώνητης» ευτυχίας. Πολλά «εικονοστάσια» προτύπων ζωής που λειτουργούν στην ψυχή των ανθρώπων, διάσπαρτα στον ελληνικό χώρο, αποκαλύπτουν την ελπίδα για μια κοινωνία κοινού τρόπου ζωής εντυπωμένου στις δέλτους και στα σύμβολα που υπερβαίνουν τα «δεδομένα» που κατασκεύασε η ιδιοτέλεια και η αφροσύνη.

Η πρόταση για παιδεία και κάθαρση μπορεί να λειτουργήσει με τη φρόνηση, τη φυτευμένη ασυνείδητη προδιάθεση (Αριστοτέλης), αλλά και τη προσέγγιση της ιστορικά βιωμένης Αλήθειας, ως εσωτερικό κάτοπτρο που η παράδοση μας άφησε ως κληρονομιά. «Ζαβαρακατρανέμια, ίλεως, ίλεως» (Γιάννης Μαρκόπουλος)