25 χρόνια από την μεγάλη έξοδο… του Λιαντίνη

Του Επικοινωνιολόγου Νίκου Διαμαντόπουλου (“Νήττων Ηλιδαίος”)

Ήταν 1η Ιουνίου του 1998. Είκοσι πέντε (25) χρόνια πριν! Ο “δάσκαλος” όπως ήθελε να τον αποκαλούν, Δημήτρης Λιαντίνης, θα κλείσει την πόρτα της οικείας του, στην Αθήνα… και θα πάρει το δρόμο για τη Σπάρτη. Από ‘κει, μ’ ένα ταξί, θα οδεύσει για τον Ταύγετο… και κατόπιν, προς την αιωνιότητα! Άραγε… πως να αισθανόταν και τι να σκεφτόταν; Το στερνό βράδυ, την προηγούμενη νύχτα, λίγο πριν διαβεί συνειδητά… το μονοπάτι του Αχέροντα φτάνοντας στην Αχερουσία της αναπαύσεως. Ωραία, αυτοκτόνησε ένας καθηγητής… Και τι έγινε; Ο Λιαντίνης, θα πει ότι η Φιλοσοφία, είναι ένα (και μόνο) “πράγμα”. Αυτό που ορίζει ο Πλάτων βάσει του Σωκράτους…

“Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου”.
Ο Λιαντίνης επισημαίνει κι αυτός διευκρινίζοντας πως, όταν μιλάμε για θάνατο, δεν σημαίνει ότι αναφερόμαστε γενικά στο θάνατο ως έννοια ή για τον θάνατο του άλλου, αλλά για την ενασχόληση με τον δικό μας θάνατο. Ο θάνατος του καθενός μας. Σε μια γωνιά του δωματίου μου, τρεις μικρές εικόνες βρίσκονται μαζί. Είναι ανθρώπινες μορφές… που τον θάνατο νοηματοδότησαν. Και έτσι, την ίδια τη ζωή! Άλλωστε, τι νόημα θα είχε η ζωή, αν δεν υπήρχε ο θάνατος(;)…

Ο φιλόσοφος Σωκράτης της αρχαιότητας (και πατέρας της Μαιευτικής μεθόδου, δείγμα… ότι οι αλήθειες βρίσκονται μέσα μας), ο ποιητής της διανόησης Περικλής Γιαννόπουλος εκ Πατρών και πρόδρομος του Δημήτρη Λιαντίνη… και φυσικά ο ίδιος ο Λιαντίνης. Τους ήξερα από μικρό παιδί, χωρίς φυσικά… ένα παιδί μικρό, να δύναται να τους έχει γνωρίσει ή να μπορεί να αντιληφθεί ότι υπάρχουν ή να έχει ακούσει ποτέ γι’ αυτούς τους τύπους. Κι όμως, τους ήξερα… νιώθοντας μάλιστα, ότι τριγυρνούν κάπου εκεί, στην Ήλιδα. Αυτή την ιδεατή γη, σαν μια αρχαία Βασίλισσα μα τόσο οικεία, αν και μυστηριακή… που από τότε κάτι με τράβαγε κατά πάνω της. Κάπως έτσι λοιπόν, θα ‘χα γνωρίσει και τον… κατά κόσμον Δημήτριο Νικολακάκο, ο οποίος άλλαξε το επώνυμό του θέλοντας και να τιμήσει τη γενέτειρα του, τη Λιαντίνα, ένα μικρό χωριό της Λακεδαίμονος.

Το πως εισπράττει ο καθένας μας το ίδιο “πράγμα”, προφανώς και είναι κάτι υποκειμενικό. Έτσι και με τα του Λιαντίνη. Που σε ότι με αφορά, σαν ακούσω κάτι που ‘πε ή σαν διαβάσω κάτι που ‘γραψε, μπορεί να πω… καλά, τι ανοησίες ή τι σαχλαμάρες είναι αυτές. Όπως κι έχω κάνει, δηλαδή. Κι όμως, αυτόν που υπό άλλες συνθήκες… ίσως και να μην ασχολούνταν ουδείς μαζί του, είκοσι πέντε χρόνια μετά, ο μύθος του… όλο και μεγαλώνει. Ο Λιαντίνης υπήρξε μέγας Φιλόσοφος, μέγας Δάσκαλος, μέγας Παιδαγωγός, μέγας Πολιτικός, μέγας Άνθρωπος, ένας μεγάλος Έλληνας!

Γιατί, έκανε κάτι πολύ σπουδαίο… Έπραξε αυτό που εξήγγειλε. Ένας αρχαίος Έλλην στη σύγχρονη Ελλάδα. Λίγους μόλις μήνες πριν απ’ το ηθελημένο… “φευγιό” του, ο Δημήτριος Λιαντίνης, είναι προσκεκλημένος στη Σχολή Εφαρμογών Υγειονομικού του 401 Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών… δίνοντας μια διάλεξη με τίτλο «Η Φιλοσοφική θεώρηση του Θανάτου» (που υπάρχει και στο διαδίκτυο). Στο τέλος αυτής, δέχεται ορισμένες ερωτήσεις. Παραθέτουμε -αυτούσιο- ένα απόσπασμα σε μία εκ των απαντήσεων του: «… Λοιπόν, αν σας πω ότι δεν φοβάμαι τον θάνατο, κ. γενικέ Αρχίατρε, ενδεχομένως να θεωρηθεί αυτό το πράγμα εγωιστικό. Ή… δεν πείθει, σε κάθε περίπτωση. Αυτό το δείχνουμε με τον βίο και την πολιτεία μας. Η απόδειξη λείπει. Ας περιμένουμε… να ‘ρθει η απόδειξη»!

Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, ήρθε η απόδειξη! Ήταν εκείνη… ενός εκ των υψηλότερων και μεγαλύτερων φιλοσοφικών μεγεθών της εποχής μας. Η αξία και η σπουδαιότητα αυτής της φιλοσοφικής πτυχής, δεν έγκειται σε κανένα διδακτικό περιεχόμενο, δεν βρίσκεται σε καμία διάλεξη, ούτε σε κάποια θεώρηση. Η σημασία της στοχαστικής προσέγγισης του Καθηγητή Λιαντίνη, συνίσταται στην πράξη αλλά κυρίως στη συνέπεια. Υπό αυτή την έννοια, θα λέγαμε πως ο Λιαντίνης, είναι και κορυφαίος πολιτικός… Διότι, έκανε ότι είπε! Γιατί η Φιλοσοφία εν τέλει, είναι έμπρακτη συνθήκη.

Κατά τη γνώμη μου (που πιθανώς να μην αφορά κανέναν), ο Λιαντίνης ήταν ένας άνθρωπος δυστυχής. Πρέπει να έχεις βιώσει εκείνη… τη δυστυχία του Δημήτρη Λιαντίνη στον ίδιο σου τον εαυτό, για να καταθέσεις ή να καταλάβεις, μια τέτοια αιρετική προσέγγιση. Και το εξαιρετικό και μοναδικό βιβλίο ενός άλλου Δημήτρη, του Αλικάκου… για τον Λιαντίνη, υπό την επιγραφή… έζησα έρημος και ισχυρός, ίσως, σε κάποια σημεία, να συμβάλλει και σε αυτήν την κατανόηση.

Και προφανώς, για να επιχειρώ μια απόπειρα εισχώρησης στον εσωτερικό, ψυχικό και συναισθηματικό κόσμο ενός ανθρώπου που (υπό μία τουλάχιστον, έννοια) δεν βρίσκεται καν ανάμεσα μας, δεν το κάνω ελαφρά τη καρδία. Είναι φοβερό και τραγικό, να μην μπορείς να αγγίξεις τη Γκέμμα, εκείνο το φωτεινό άστρο, αυτήν… που ορίζει τη ζωή σου δίνοντας νόημα στο κάθε τι. Εν προκειμένω… χρησιμοποιείται για ‘κείνη, το όνομα που έδωσε ο Λιαντίνης, στο συγγραφικό κύκνειο άσμα του. Δεν το λέω όμως, για να απαξιώσω την πράξη του. Αλλά… ακριβώς για το αντίθετο.

Το καταθέτω υποστηρίζοντας (με σθένος), ότι μόνο ένας δυστυχισμένος άνθρωπος, θα μπορούσε να κάνει μια τέτοια μεγαλειώδη πράξη. Όχι λοιπόν! Ο Λιαντίνης δεν αυτοκτόνησε από απογοήτευση, αλλά αξιοποίησε την πίκρα του (τόσο για την δική του ζωή όσο και για τον κόσμο που φτιάχνουμε), για να δώσει νόημα τόσο στον θάνατο, όσο… και μέσω αυτού, στην ίδια τη ζωή. Σε μια ζωή… που καμιά φορά και ιδίως για ορισμένους, η Ιθάκη… κείται μακράν.

Το πως ο Δημήτρης Λιαντίνης, οργάνωσε βήμα – βήμα… εκείνη την αυτοθέλητη έξοδο, οι αλληγορίες, τα σημεία και τα στοιχεία, όπως τα ‘χει τακτοποιημένα μέσα στη σκέψη και στον ίδιο το βίο του, στο λόγο και την πράξη, στη συνέπεια, στα μηνύματα και τα νοήματα, είναι κάτι ασύλληπτο, μεγαλειώδες και κυρίως… συγκλονιστικό! Είναι η αποθέωση του ανθρώπου. Είναι η αποθέωση της ζωής. Είναι η αποθέωση του θανάτου. Ώπα – ώπα! Για κοίτα, την ώρα που γράφω τούτες τις γραμμές, αντί… του θανάτου, εκ παραδρομής έγραψα… αθανάτου. Ωχ Παναγία μου, ανατριχίλα. Ακόμη και το λάθος, ίσως κάτι να θέλει να μας πει. Προσωπικά πάντως, θα πω πως… αν η Φιλοσοφία ήταν θρησκεία, ο Λιαντίνης θα ‘ταν ένας απ’ τους Αγίους της.

Εξάλλου, ο Ταΰγετος γι’ αυτόν τον Λάκωνα στοχαστή, υπήρξε κάτι σαν το δικό του… Άγιον Όρος. Ήταν 1 η Ιουνίου του 1998 λοιπόν, είκοσι πέντε χρόνια πριν. Όταν ο άνθρωπος Δημήτρης Λιαντίνης, ως προσωποποίηση της Φιλοσοφίας, υπό την έννοια της συνέπειας (ανάμεσα σε λόγους και πράξεις), μα και σαν άλλος Περικλής Γιαννόπουλος (αν και ιππότης της θαλάσσης, εκείνος), έπαιρνε τον δρόμο για τον Ταΰγετο…

Για ‘κείνο το σημείο, απ’ όπου θα μπορούσε κανείς ν’ αναφωνήσει: «Ελλάδα και ήλιο, ο πρώτος να βλέπω»! Ή και… για να απολαμβάνει τελευταίος, τη Γκέμμα, εκείνο το ουράνιο φωτοστέφανο, όταν πέφτει το σκοτάδι. Εφτά (7) χρόνια μετά, Θέρος του 2005 πια, σε μια σπηλιά του αγαπημένου του βουνού, απλά… μπήκε η σφραγίδα της λυτρωτικής απόδοσης. Για έναν άνθρωπο που έδωσε νόημα στην έννοια της μετάπλασης. Πως μια βασανιστική και μαρτυρική συναισθηματική απόρριψη, αλλά και μια ήττα της αλήθειας …μέσα σ’ έναν κόσμο υποκρισίας, δύναται να γίνει μια ένδοξη… ιστορία, ιδιάζουσα βεβαίως. Αλλά… με Φιλοσοφία πνευματικότητας και εξύψωση ταπείνωσης.

Υ.Γ.: Προσοχή όμως, να μην επιχειρήσει κανείς ότι ο Λιαντίνης, αφαιρώντας τη ζωή του. Αυτό που έκανε ο Δημήτρης Λιαντίνης δεν είναι μια αντίδραση στιγμιαία, αλλά έχει ένα υπόβαθρο βαθύ που καλλιεργείται μια ολόκληρη ζωή. Δεν σημαίνει ότι είναι πράξη ηρωική… το να βάλει κάποιος τέλος στη ζωή του, έτσι απλά. Και επ’ ουδενί, δεν τίθεται ως παράδειγμα μιμητισμού. Μην μπερδευόμαστε. Εν προκειμένω… είναι άλλο το νόημα.