Καύση νεκρών: Ρυπαίνει;

Αγγελική Λιόση

Δικηγόρος, ΔΜΣ Δικαίου του Περιβάλλοντος

Θάνατος και φόροι. Δύο αναπόφευκτες καταστάσεις. Κάποιοι, μπορεί να φοροδιαφεύγουν, αλλά σε αυτή τη ζωή κανείς δεν μπορεί να “διαφύγει” του θανάτου. Τι γίνεται όμως με το νεκρό σώμα;

Στην πυρά ή στο χώμα; Ή για να γίνω πιο ρεαλιστική: κλίβανος ή τάφος;
Ας δούμε την “κλιβανική” επιλογή.

Η άχαρη διαδικασία έχει ως εξής:

Αρχικά, το νεκρό ανθρώπινο σώμα εγκιβωτίζεται σε ένα φέρετρο και εισέρχεται με τη βοήθεια του προσωπικού, που εργάζεται στο αποτεφρωτήριο σε έναν κλίβανο, δηλαδή σε ένα φούρνο κατασκευασμένο από πυρίμαχα κεραμικά τούβλα. Η θερμοκρασία του κλιβάνου στη συνέχεια ανεβαίνει και για να αποτεφρωθεί πλήρως το ανθρώπινο σώμα θα πρέπει να κυμανθεί από 1400-1800º F (850-1200º C) και να διατηρηθεί σε αυτά τα επίπεδα για 45 έως 90ˈ. Μετά την απανθράκωση του φερέτρου και του νεκρού σώματος δημιουργείται η τέφρα, δηλαδή τα υπολείμματα της αποτέφρωσης εισέρχονται σε ένα ειδικό μηχάνημα “τον κονιορτοποιητή” και έτσι το σώμα γίνεται στάχτη και μπαίνει στην τεφροδόχο.

Για την υλοποίηση της παραπάνω διαδικασίας χρησιμοποιούνται καύσιμα, δηλαδή πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Η εκάστοτε καύσιμη ύλη, μέσω της οποίας αποτεφρώνεται το νεκρό σώμα, αποτελεί την αιτία απελευθέρωσης τοξικών αερίων ρύπων, όπως π.χ. διοξινών και φουρανίων, τα οποία στη συνέχεια εκπέμπονται στον ατμοσφαιρικό αέρα μέσω της καπνοδόχου. Στη συνέχεια, οι εκπεμπόμενες ρυπογόνες ουσίες σχηματίζουν επικίνδυνες οργανικές ενώσεις, που θεωρούνται από την επιστήμη καρκινογόνες (π.χ. PCDD, PCDF).

Επίσης, από τη διαδικασία της καύσης του σώματος προκαλείται η εξάτμιση χημικών ουσιών, που είναι πιθανό να βρίσκονται στο ανθρώπινο σώμα, όπως π.χ. υδραργύρου, που περιέχεται στα οδοντιατρικά αμαλγάματα, με τα οποία επιδιορθώνονται τα ανθρώπινα δόντια. Η εξάτμιση του υδραργύρου από την καύση του σώματος στον ατμοσφαιρικό αέρα μετατρέπεται σε μια εξαιρετικά τοξική ένωση, γνωστή ως μεθυλυδράργυρος, η οποία προσλαμβάνεται πιο συχνά από τον ανθρώπινο οργανισμό μέσω τροφίμων, όπως τα ψάρια που ζουν σε μολυσμένα με υδράργυρο νερά.

Επομένως, η καύση των νεκρών ρυπαίνει το περιβάλλον. Και ένα ανθυγιεινό και τοξικό περιβάλλον βλάπτει σοβαρά την ανθρώπινη υγεία. Αποδείξεις;

Το 2013 συνήφθη η παγκόσμια σύμβαση της Μιναμάτα, η οποία έχει κυρωθεί ήδη από τις 11 Μαΐου 2017 από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και έχει στόχο την επιτακτική μείωση και την εν τέλει εξάλειψη των παγκόσμιων ανθρωπογενών εκλύσεων υδραργύρου στον ατμοσφαιρικό αέρα, τα ύδατα και το έδαφος. Ένας από τους κύριους λόγους της σύναψης της σύμβασης ήταν το τραγικό γεγονός της δηλητηρίασης υδραργύρου, που συνέβη στην Minamata της Ιαπωνίας (1950-1970) εξαιτίας της μεγάλης συσσώρευσης του υδραργύρου στα ψάρια και τα οστρακοειδή, των οποίων η κατανάλωση έγινε η αιτία πολλών νευρικών διαταραχών και θανάτων.

Στην ευρωπαϊκή νομοθεσία[1] ορίζεται ρητά ότι τα αποτεφρωτήρια αποτελούν σημαντική πηγή εκπομπών υδραργύρου στο περιβάλλον, επειδή ακριβώς η μεγαλύτερη χρήση υδραργύρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση γίνεται στα οδοντιατρικά αμαλγάματα. Επιπλέον, τονίζεται ότι ο υδράργυρος είναι μια ουσία υψηλής τοξικότητας, που αντιπροσωπεύει μια παγκόσμια και μείζονα απειλή για την ανθρώπινη υγεία. Επίσης, επισημαίνεται ότι η ρύπανση υδραργύρου έχει διασυνοριακή φύση, δηλαδή διαχέεται στην ατμόσφαιρα σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν συσσωρεύεται σε μια περιοχή.

Τι μπορούμε να πάθουμε από την αυξανόμενη συσσώρευση του υδραργύρου στην ατμόσφαιρα και την τροφική αλυσίδα;

Σύμφωνα με το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ο υδράργυρος αποτελεί μείζονα χημική απειλή για την ανθρώπινη υγεία. Συγκεκριμένα, έχει αναγνωριστεί ως περιβαλλοντικός κίνδυνος που συνδέεται με τη νόσο Aλτσχάιμερ, τη σκλήρυνση κατά πλάκας και με νεφρικές και εγκεφαλικές βλάβες. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην καρδιά, τους πνεύμονες και το ανοσοποιητικό σύστημα των ανθρώπων όλων των ηλικιών.

Επίσης, η έκθεση σε τοξικές ενώσεις υδραργύρου αποτελεί σοβαρή απειλή για τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, τα έμβρυα και τα μικρά παιδιά, διότι μελέτες έχουν συνδέσει την περιβαλλοντική απελευθέρωση της εν λόγω χημικής ένωσης με βλάβες στο αναπτυσσόμενο νευρικό σύστημα, γεγονός που μπορεί να συντελέσει στην αύξηση αναπτυξιακών διαταραχών, όπως ο αυτισμός και η καθυστέρηση.

Συνεπώς, η καύση των νεκρών ρυπαίνει το περιβάλλον, βλάπτει την ανθρώπινη υγεία και αποβλακώνει τον ανθρώπινο πληθυσμό…

Στην Ελλάδα υπάρχουν μέτρα για πρόληψη από τη ρύπανση των αποτεφρωτηρίων; ΌΧΙ.
Για να πάρει οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος άδεια λειτουργίας αποτεφρωτηρίου σήμερα, αρκεί μια αίτηση στην Περιφέρεια μαζί με ένα τοπογραφικό διάγραμμα. Ακόμα και η τεχνική έκθεση είναι προαιρετική.

Δυστυχώς, άλλαξε παρανόμως το νομικό πλαίσιο και δεν εκπονείται πλέον Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Δηλαδή, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σαφήνεια και πληρότητα από ειδικούς επιστήμονες τις δυσμενείς επιπτώσεις από τη λειτουργία του αποτεφρωτηρίου στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

Παρόλα αυτά, στην Αθήνα έχει προβλεφθεί η εγκατάστασή του σε κοινόχρηστο χώρο πρασίνου στην περιοχή του Ελαιώνα[2], ενώ σε διεθνείς συμβάσεις ορίζεται ρητά η επικινδυνότητα της χωροθέτησης των αποτεφρωτηρίων κοντά σε κατοικημένες περιοχές…

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο Θεός μαζί μας!

[1]Βλ. Νομοθετικό ψήφισμα της 14ης Μαρτίου 2017 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πρόταση κανονισμού, ο οποίος εξεδόθη από το Συμβούλιο στις 25 Απριλίου 2017.

[2] Βλ. ΦΕΚ Δ’ 186/18-04-2019.