Αφιέρωμα: Οι πιο γνωστές εκκλησίες, αφιερωμένες στην Παναγία

Ο Αύγουστος για τον Ελληνισμό είναι ο μήνας της Παναγίας, καθώς τιμάται η Κοίμησή της και η μετάστασή της από τη γη στον ουρανό. Τα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου έχουν μεγαλοπρέπεια και πολλά από αυτά αποτελούν μεγάλα κοινωνικά δρώμενα με τη συμμετοχή του κόσμου. Είναι φανερό πως περισσότερο από κάθε άλλο πρόσωπο, ο λαός μας τιμά την Παναγιά, την οποία επικαλείται σε κάθε δυσκολία της ζωής του.

 

 

Έτσι, γνώριμη είναι πια η εικόνα της γυναίκας που ανεβαίνει γονατιστή τα σκαλιά της Μεγαλόχαρης στην Τήνο ή του πλήθους που στριμώχνεται για να προσκυνήσει την εικόνα της Παναγίας του Εθωνα στον Πάρνωνα και αλλού. Όλοι προσδοκούν σε Αυτήν και παντού στην Ελλάδα συναντάς δεκάδες εκκλησίες της.

 

 

Οι επωνυμίες προς τη Θεοτόκο, επίσης, προέρχονται από διάφορες αιτίες: από την αναπαράσταση στην Εικόνα της [π.χ. Βρεφοκρατούσα], από τις ιδιότητές της [Φανερωμένη], από τον τρόπο εύρεσης της εικόνας της ή απ΄θαύμα [Σπηλαιώτισσα, Πορταίτισσα, Μυρτιδιώτισσα], από τον τόπο προέλευσής της [Σουμελά, Αμπελακιώτισσα] ή και από τον χρόνο του εορτασμού της [Φλεβαριανή].

 

 

Στην ταινία “Δεκαπενταύγουστος” του Κωνσταντίνου Γιάνναρη, η Παναγία αποκαθιστά την τάξη στο τέλος. Ακουμπά στις προσδοκίες των ανθρώπων αλλά και επικυρώνει τη μοίρα τους. Ο Αύγουστος είναι ο μήνας των προσδοκιών και όλοι έχουμε το μερτικό μας. Πάντα όμως με τη δική της Χάρη”.

 

 

-Δημήτρης Ν. Μανιάτης-

 

 

Ακολουθούν μερικές από τις πιο γνωστές εκκλησίες, αφιερωμένες στην Παναγία…

 

 

Μεγαλόχαρη Τήνου

Το πιο λαμπρό προσκύνημα

 

 

Χτισμένο στο βορειότερο σημείο της χώρας της Τήνου, πάνω σε ένα ύψωμα, το μοναστήρι δεσπόζει σε ολόκληρη την πόλη.
Η σημερινή μορφή του ιερού ναού Ευαγγελιστρίας Τήνου αποτελείται από ένα κτιριακό συγκρότημα και σε αυτό περιλαμβάνονται, εκτός από το καθολικό, η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, δύο παρεκκλήσια, το Μουσείο για την “Έλλη”, αρκετοί βοηθητικοί χώροι και άλλα μουσεία.

 

 

Στον χώρο της Μονής κατά την αρχαιότητα υπήρχε το αφιερωμένο στον Διόνυσο θέατρο της πόλης. Στη Βυζαντινή εποχή, στο ίδιο σημείο κτίστηκε εκκλησία προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη. Εκεί φιλοξενούνταν και η θαυματουργή εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Το εξωκλήσι καταστράφηκε σε μία από τις πολλές πειρατικές επιδρομές και το εικόνισμα θάφτηκε κάτω από τα χαλάσματα, για αρκετά χρόνια.

 

 

Την 1η Ιανουαρίου 1823 έγινε αγιασμός στον χώρο, στη διάρκεια του οποίου από το ξεροπήγαδο άρχισε ξαφνικά να αναβλύζει νερό. Έτσι αποφασίστηκε η δημιουργία μιας μικρής εκκλησίας. Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα το εκκλησάκι είχε κτιστεί και καθώς η εικόνα δεν είχε ακόμη βρεθεί αφιερώθηκε στην Ζωοδόχο Πηγή, λόγω του νερού που ανάβλυζε από το πηγάδι την ημέρα του αγιασμού. Όμως οι προσπάθειες συνεχίστηκαν και στις 30 Ιανουαρίου του 1823 εμφανίστηκε μέσα από τα χώματα το εικόνισμα.

 

 

Εκατονταπυλιανή Πάρου

Το “ανάκτορο” με τις 100 πύλες

 

 

Η παράδοση θέλει την Εκατονταπυλιανή Πάρου να χτίζεται από τον Μέγα Κωνσταντίνο έπειτα από εντολή της μητέρας του, η οποία δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει το τάμα της.

 

 

Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, η Αγία Ελένη, πλέοντας προς τους Άγιους Τόπους για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού, αναγκάστηκε λόγω φοβερής θαλασσοταραχής στο Αιγαίο να κάνει στάση στο λιμάνι της Πάρου, την Παροικία.

 

 

Στο έρημο τότε χώρο της Καταπολιανής, παρατήρησε ένα ναίδριο χτισμένο ανάμεσα σε θάμνους και δέντρα. Εκεί προσευχήθηκε και έταξε να χτίσει μεγαλοπρεπή ναό στην Παναγία. Στα ερείπια αυτού του ναού ο Ιουστιανός έχτισε τον 6ο αιώνα μ.Χ. μια μεγαλοπρεπή εκκλησία, αυτή που παρ’ όλες τις καταστροφές και επεμβάσεις, σώζεται μέχρι σήμερα.

 

 

Η Εκατονταπυλιανή αποτελείται από τον κεντρικό ναό της Θεοτόκου, το βαπτιστήριο, το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου, τα παρεκκλήσια της Αγίας Θεοδώρας, του Αγίου Δημητρίου και τα κελιά.

 

 

Κοίμηση Θεοτόκου Φολεγάνδρου

Η “Κυρά” του βράχου

 

Πρόκειται για μονόκλιτη πολύτρουλη βασιλική με ψηλό καμπαναριό που ιδρύθηκε τον 19ο αιώνα στη θέση παλαιότερης εκκλησίας.

Σύμφωνα με την παράδοση, η ασημοστόλιστη βυζαντινή εικόνα της Παναγίας είναι θαυματουργ΄ξη και συνδέεται με πειρατικές ιστορίες και θρύλους της Φολεγάνδρου.

 

 

Τουρλιανή Μυκόνου

Λιτή μεγαλοπρέπεια

 

 

Ο ναός είναι βυζαντινού ρυθμού και κατά την επικρατέστερη εκδοχή πήρε το όνομά του από την παραθαλάσσια περιοχή Τούρλος, όπου βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα.

 

 

Ιδρύθηκε το 1542 στη θέση όπου παλαιότερα υπήρχε η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου. Στα 1757-1767 η μονή, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου ανακαινίσθηκε από τον ιερομόναχο Ιγνάτιο Μπάσουμα και πήρε την σημερινή της μορφή.

 

 

Το αξιοθαύμαστο ξυλόγλυπτο μπαρόκ τέμπλο του τρίκλιτου ναού, ο επισκοπικός θρόνος και ο ΄μβωνας [τέλη 18ου αιώνα] λέγεται ότι κατασκευάστηκαν στη Φλωρεντία, ενώ οι ωραίες εικόνες του τέμπλου ανήκουν στον αγιογράφο Ιωάννη “τον εκ Κερκύρας”.

 

 

Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων

Το Σπήλαιο των εκπλήξεων

 

Στα Αροάνια όρη. Στα ριζά ενός κάθετου βράχου προβάλλει η Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Μεγάλου Σπηλαίου που ιδρύθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα. Η εικόνα της Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου που θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά είναι ο κρυμμένος “θησαυρός”.

 

 

Οι δύο μοναχοί, τα αδέλφια Συμεών και Θεόδωρος, ύστερα από θεϊκό όραμα συνάντησαν τη Βοσκοπούλα Ευφροσύνη και τους οδήγησε σε μια πηγή μέσα στο σπήλαιο όπου ήταν κρυμμένη η περίφημη εικόνα. Φτιαγμένη από κερί, μαστίχα και ρητίνη πάνω σε ξύλο.

 

 

Η μονή υπήρξε το κέντρο της Επανάστασης του 1821, με σπουδαιότερο γεγονός την απόκρουση της επίθεσης του Ιμπραήμ το 1827.
Σε ένα κοίλωμα του βράχου βρίσκεται το καθολικό της μονής, την αγιογράφηση του οποίου έκανε στα 1653 ο Ναυπλιώτης ιερέας Μανουήλ Ανδρόνος.

 

 

Φιλοσόφου Δημητσάνας

Κρυφό Σχολειό

 

 

Η Μονή Φιλοσόφου της Αρκαδίας βρίσκεται μέσα σε άγρια χαράδρα, 200 μ. πάνω από την κοίτη του ποταμού Λούσιου. Σώζεται ακέραια και αποτελεί θαυμαστό δείγμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής του 10ου αιώνα.

 

 

Η Μονή Φιλοσόφου αποτελείται από δύο μοναστηριακά συγκροτήματα, από την Παλαιά και από τη Νέα Μονή, τις οποίες χωρίζει μικρή απόσταση.

 

 

Παντάνασσα Μυστρά

Στα ερείπια του Μυστρά

 

 

Η πεντάτρουλη εκκλησία του 15ου αιώνα με το τετραώροφο καμπαναριό είναι η πιο καλά διατηρημένη απ’ όλες στην καστροπολιτεία του Μυστρά. Είναι ορατή από παντού και είναι η τελευταία που κτίστηκε στη μεσαιωνική πολιτεία, ανάμεσα στην απόλυτη ησυχία των ερειπίων του Μυστρά.

 

 

Ο ιερός ναός της Παντάνασσας κτίστηκε το 1428 μ.Χ. με έντονες δυτικές επιρροές.

 

 

Κοίμηση Θεοτόκου Πεντέλης

Το Κρυφό Σχολειό της Αττικής

 

 

Όταν στα χρόνια του Σουλτάνου Σελίμ Α’ [1512-1520] όλες οι χριστιανικές εκκλησίες έγιναν τζαμιά, ο επίσκοπος Ευρίπου Τιμόθεος καταδιωγμένος από τους Τούρκους φεύγει για το βουνό της Πεντέλης.

 

 

Την εποχή εκείνη, που ανθούσε η μοναστική ζωή στα βουνά της Αττικής, ανακαλύπτει κάποιους ερημίτες στον Άγιο Ιωάννη [Βαθύ Ρέμα], στους Ταξιάρχες, στο Βαγιάτι και αλλού. Αποφασίζει να ιδρύσει μοναστήρι με σκοπό να το κάνει λατρευτικό κέντρο των ασκητάδων του Όρους Αμώμων.

 

 

Σύμφωνα με την παράδοση η Παναγία φανέρωσε στον Τιμόθεο τη σημερινή θέση της μονής με θαύμα. Υπακούοντας στην Παναγιά πήγε στην τοποθεσία που του υπέδειξε, όπου και βρίσκει έναν ξυλόγλυπτο οικίσκο στον οποίο βρισκόταν το λείψανο ενός σεβάσμιου ασκητή. Κοντά του έκαιγε φωτιά που μαρτυρούσε πως τότε είχε πεθάνει, ενώ κοντά στη φωτιά, στη ρίζα μιας αιωνόβιας ελιάς, ήταν τοποθετημένη η εικόνα της Παναγίας.

 

Ο ασκητής εμφανίστηκε στον ύπνο του Τιμόθεου λέγοντάς του πως βρήκε την εικόνα με αποκάλυψη.

 

 

Σουμελά Βέροιας

Η μητέρα των Ποντίων

 

 

Το πνευματικό κέντρο του Ποντιακού Ελληνισμού βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά. Μια ιστορία, μια παράδοση και ένας θρύλος αγκαλιάζουν το σύμβολο του Πόντου. Ήταν ο Ευαγγελιστής Λουκάς αυτός που χάραξε τη μορφή της Παναγίας πάνω σε ξύλο. Η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε μετά τον θάνατο του Λουκά στην Αθήνα και γι’ αυτό αρχικά είχε ονομαστεί ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.

 

 

Στο τέλος του 4ου αιώνα [380-386] ιδρύθηκε στο όρος Μελά της Τραπεζούντας το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, από τους μοναχούς Βαρνάβα και Σωφρόνιο. Με μοναδικά εφόδια την πίστη, την επιμονή και την εργατικότητα, οι δύο ερημίτες μοναχοί κατόρθωσαν να χτίσουν την εκκλησία της Σουμελιώτισσας, σκαλιστή πάνω στο βουνό. Από τότε έγινε γνωστή ως Παναγία Σουμελά.

 

 

Ο ξεριζωμός ερήμωσε μαζί με τον αλησμόνητο Πόντο και τη Βίγλα της Σουμελιώτισσας. Με την ανταλλαγή, τα κειμήλιά της παραχωρήθηκαν και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης, έπειτα από διαβήματα του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου προς την κυβέρνηση του Ισμέτ Ινονού. Από το 1952 αρχίζει μια νέα περίοδος. Το 1951-1952 η εικόνα παραχωρείται στο Σωματείο “Παναγία Σουμελά” Θεσσαλονίκης το οποίο άρχισε την ανέγερση της μονής. Η Αθηνιώτισσα και Σουμελιώτισσα γίνεται τότε Βερμιώτισσα και πανελλήνιο προσκύνημα.