Πώς τα βλαστοκύτταρα θεραπεύουν τους τραυματισμούς μυοσκελετικού

Τα τελευταία χρόνια, η θεραπεία με βλαστοκύτταρα (stem cells) έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των ερευνητών. Η ανακάλυψη ότι τα κύτταρα των τραυματισμένων ιστών εκπέμπουν σήματα που προκαλούν τη μετανάστευση μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων στην τραυματισμένη περιοχή και αυτό σχετίζεται με την ανάπλαση και την επούλωση της, πυροδότησε τις έρευνες προς αυτή την κατεύθυνση.

Τα βλαστοκύτταρα είναι οι «πρόγονοι» όλων των κυττάρων του οργανισμού. Χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες, τα εμβρυικά και των ενηλίκων. Πρόκειται για αδιαφοροποίητα κύτταρα, τα οποία έχουν την ιδιότητα να ανανεώνονται και την ικανότητα να διαφοροποιούνται σε διάφορους κυτταρικούς τύπους με εξειδικευμένη λειτουργία.

Τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα, που υπάρχουν στο αίμα και στον ιστό του ομφάλιου λώρου και του πλακούντα, μπορούν να διαφοροποιηθούν και να μετατραπούν σε όλα τα είδη των κυττάρων των ιστών και οργάνων του οργανισμού.

Τα βλαστοκύτταρα των ενηλίκων είναι επίσης πολυδύναμα κύτταρα, αλλά μπορούν να διαφοροποιηθούν στα κύτταρα ενός βλαστικού δέρματος. Αυτά που μπορούν να διαφοροποιηθούν και να δώσουν διάφορους τύπους συνδετικού ιστού, δηλαδή, οστά, χόνδρο, τένοντες, συνδέσμους, μύες, ονομάζονται μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα (mesenchymal stem cells – MSCs).

Τα κύτταρα αυτά υπάρχουν στο μυελό των οστών, στο περιφερικό αίμα, στο λίπος καθώς και σε άλλους ιστούς του σώματος. Στα βλαστικά κύτταρα των ενηλίκων έχει επικεντρωθεί κυρίως η σύγχρονη έρευνα μιας και η χρήση εμβρυικών κυττάρων περιορίζεται αρκετά από νομικά και ηθικά ζητήματα.

Στα τελευταία Ορθοπαιδικά και Αθλητιατρικά συνέδρια, μεγάλο κομμάτι του προγράμματος καταλαμβάνουν μελέτες που διεξάγονται (περίπου 3.000 βρίσκονται σε εξέλιξη) και με ενδιαφέρον συζητιέται η αποτελεσματικότητα και η μελλοντική προοπτική αυτών των θεραπειών.

Ο στόχος των ερευνητών είναι να ανακαλύψουν ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για τη συλλογή, την επεξεργασία και την εφαρμογή των κυττάρων αυτών ή των παραγόντων που περιέχουν με σκοπό την αναγέννηση των τραυματισμένων ή εκφυλισμένων ιστών. Αυτού του τύπου οι θεραπείες στοχεύουν στο να συλλέξουν τα βλαστικά κύτταρα από ιστούς που βρίσκονται σε αφθονία αλλά σε ληθαργική κατάσταση και να τα μεταφέρουν στο σημείο της βλάβης.

Εκεί μεταφέρονται συγχρόνως με αυτόλογους αυξητικούς παράγοντες (growth factors) που απομονώνονται από ενεργοποιημένα αιμοπετάλια (PRP). Οι παράγοντες αυτοί αποτελούν «αγγελιοφόρους» και στέλνουν σήματα που ελέγχουν την κυτταρική αύξηση και διαφοροποίηση.

Με τη διαδικασία αυτή, τα βλαστοκύτταρα υπό την καθοδήγηση των αυξητικών παραγόντων και του «γειτονικού» κυτταρικού περιβάλλοντος, διαφοροποιούνται σε όμοιους κυτταρικούς πληθυσμούς αναπληρώνοντας τα κατεστραμμένα κύτταρα ενώ παράλληλα γίνεται και παραγωγή θεμέλιας ουσίας, συμβάλλοντας στην αποκατάσταση της βλάβης.

Έτσι, χρησιμοποιώντας κύτταρα του ίδιου του ατόμου, επιτυγχάνεται αποκατάσταση των ιστών που έχουν υποστεί βλάβη. Η τεχνική βασίζεται στην ικανότητα του οργανισμού να αυτοϊάται, δηλαδή, παράγει ο ίδιος τα απαραίτητα “όπλα” για να μπορέσει και να καταπολεμήσει το πρόβλημα.

Ουσιαστικά, πρόκειται για επαναστατικό τρόπο αντιμετώπισης χρόνιων και εκφυλιστικών μυοσκελετικών παθήσεων με βιολογικό τρόπο.

Οι παθήσεις που αντιμετωπίζονται με τη χρήση της αναγεννητικής ιατρικής είναι:

Κακώσεις ή παθήσεις του αρθρικού χόνδρου

Κακώσεις ή παθήσεις ενδοαρθρικών δομών (πχ. μηνίσκων)

Χρόνιες τενοντοπάθειες (πχ. στροφικού πετάλου του ώμου, επιγονατιδικού και αχίλλειου τένοντα, επικονδυλίτιδες αγκώνα)

Κακώσεις συνδέσμων (πχ. ακρωμιοκλειδικής, πλάγιων συνδέσμων γόνατος)

Κακώσεις ή παθήσεις μυών κυρίως σε επαγγελματίες αθλητές

Αρθρίτιδας των μεγάλων αρθρώσεων (πχ. ισχίου, γόνατος, ώμου, ποδοκνημικής) και των μικρών αρθρώσεων (πχ. χεριού)
Οι παρεμβάσεις αυτές συνδυάζονται πολλές φορές με αρθροσκόπηση γιατί με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο μπορεί να συνδυαστεί η βιολογική θεραπεία με την βελτίωση των μηχανικών και ανατομικών προβλημάτων που συνυπάρχουν αυξάνοντας την επιτυχία τους.

Επίσης, με φυσικοθεραπεία για μυϊκή ενδυνάμωση και ευλυγισία με σκοπό την προετοιμασία της περιοχής για επάνοδο σε πλήρη δραστηριότητα. Η χρήση αυτών των θεραπειών σήμερα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη, μιας και η τεχνογνωσία για την κλινική εφαρμογή τους είναι πια αρκετά διαδεδομένη και προσφέρεται σε προσιτό κόστος, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζει κανείς ότι η θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες δεν είναι ένας μακρινός στόχος για το μέλλον, αλλά ένα ρεαλιστικό όπλο στη φαρέτρα του σύγχρονου ορθοπαιδικού.

Η ενίσχυση της βιολογίας του επουλωτικού μηχανισμού του οργανισμού είναι ένας τρόπος που φαίνεται ότι χωρίζει την παραδοσιακή ορθοπαιδική με την ορθοπαιδική του μέλλοντος και δειλά αλλά σταθερά βρίσκει περισσότερους οπαδούς.

Η σωστή αξιολόγηση του σταδίου της πάθησης και των απαιτήσεων του ασθενούς πρέπει να είναι οδηγός για την εφαρμογή τους. Όταν η χρησιμοποίησή τους γίνεται με αυστηρές ενδείξεις και όταν συνδυάζεται με άλλες θεραπευτικές επιλογές δείχνει ότι αυξάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Ο Εμμανουήλ Μπριλάκης είναι χειρουργός Ορθοπαιδικός, Επιμελητής της Γ’ Ορθοπαιδικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ, Υπεύθυνος Ορθοπαιδικός του Γυναικείου Τμήματος Basket του Πανιωνίου ΓΣ.

Askmen