Όταν η ανικανότητα δεν τιμωρείται: Η ασυλία των αιρετών στην τοπική αυτοδιοίκηση

Στην κεντρική πολιτική σκηνή, μια κρίση – είτε ηθική, είτε θεσμική, είτε διαχειριστική – μπορεί να επιφέρει άμεσες πολιτικές εξελίξεις. Οι κυβερνήσεις, υπό την πίεση της κοινής γνώμης και των κοινοβουλευτικών ισορροπιών, αναγκάζονται να ζητούν εκλογική ανανέωση. Η έννοια της «λαϊκής εντολής» επαναξιολογείται μέσα σε μήνες ή και εβδομάδες, όταν η κρίση κλονίζει τη νομιμοποίηση ή την αποτελεσματικότητα των κυβερνώντων.

Αντιθέτως, στην τοπική αυτοδιοίκηση, ακόμα και αν η ανεπάρκεια είναι κραυγαλέα, ακόμα κι αν η διοίκηση βυθιστεί στην απραξία, τη σύγχυση ή την αυθαιρεσία, οι πολίτες είναι καταδικασμένοι σε μια πολιτική στασιμότητα πέντε ετών. Δεν υπάρχουν οροθετημένοι θεσμικοί μηχανισμοί αποπομπής ή πρόωρης αλλαγής των τοπικών αρχόντων, εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων που άπτονται ποινικών διαδικασιών. Και αυτές, συχνά, αργούν ή δεν φτάνουν ποτέ.

Το αποτέλεσμα; Δήμοι παραδομένοι στην αδιαφορία, κοινότητες χωρίς φωνή, δημότες εγκλωβισμένοι στη δυσλειτουργία και τον κυνισμό. Η καθημερινότητα των πολιτών δεν περιμένει πενταετίες – η καθαριότητα, οι υποδομές, η πρόνοια, ο πολιτισμός, η παιδεία, η διαφάνεια, όλα απαιτούν άμεση, ικανή και έντιμη διαχείριση.

Η αυτοδιοίκηση, όμως, αντιμετωπίζεται σαν μια γραφειοκρατική σταθερά, και όχι σαν δυναμικό κύτταρο της δημοκρατίας. Οι εκλογές, αντί να λειτουργούν ως εργαλείο ανανέωσης και λογοδοσίας, μοιάζουν με ποινή κάθειρξης για τις τοπικές κοινωνίες που έκαναν το «λάθος» να εμπιστευθούν τους λάθος ανθρώπους. Χρειάζεται επείγουσα θεσμική αναθεώρηση.

Όπως στην κεντρική πολιτική ζωή υπάρχουν ρήτρες αποσταθεροποίησης και διαδικασίες απολογισμού, έτσι και στην τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να προβλεφθούν μηχανισμοί ενεργοποίησης πρόωρων εκλογών όταν η δημοτική διοίκηση αποδεικνύεται όχι απλώς ανεπαρκής, αλλά επιζήμια για την κοινωνία που υποτίθεται ότι υπηρετεί. Διότι η δημοκρατία δεν τελειώνει την ημέρα της κάλπης. Ούτε πρέπει να γίνεται συνώνυμο της ατιμωρησίας.