Η πένα είναι πιο ισχυρή από το ξίφος…

του πατέρα Ηλία Μάκου

Γίνεται κατά καιρούς πολύς λόγος για τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στην Ελλάδα, κεντρικά και περιφερειακά, και για τον τρόπο που αυτά ενημερώνουν το κοινό. Για το θέμα του σημερινού άρθρου το ερέθισμα μας ήρθε από ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα, όπου καταγράφεται η σύγχρονη κυρίως δημοσιογραφική ιστορία στη χώρα μας, χωρίς να λείπει και η προσωπική οπτική του συγγραφέα. Πρόκειται για το βιβλίο τού επί δεκαετίες δημοσιογράφου Βαγγέλη Μάστορα με τον τίτλο «Τα ΜΜΕ στην Ελλάδα – Δημοσιογραφία και Εξουσία, Διαπλοκή και Ολιγαρχία».

Είναι ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες που μας δίνει γιατί μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης επηρεάζεται ή ακόμη και διαμορφώνεται η κοινή γνώμη. Σκεφτήκαμε να καταθέσουμε κάποιες απόψεις μας, καθαρά υποκειμενικές, για τον ρόλο του Τύπου που θεωρούμε σημαντικό, όταν βέβαια δεν αλλοιώνεται και δεν διαστρέφεται η αποστολή του. Το γενικό κύκλωμα -η λέξη δεν έχει αρνητική φόρτιση αλλά χρησιμοποιείται με το φιλολογικό της περιεχόμενο- ενημέρωσης των ανθρώπων αποτελούν τα ΜΜΕ, που είναι ο Τύπος, ημερήσιος και περιοδικός, το διαδίκτυο, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση.

Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την τεράστια προσφορά των ΜΜΕ όταν η χρήση τους γίνεται με τον σωστό τρόπο, ενώ επιδρούν και αρνητικά όταν η χρήση τους δεν γίνεται με τον ορθό τρόπο. Αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει και τη δυναμική απήχηση που ασκούν σε μεγάλες και πλατιές ανθρώπινες μάζες, καθώς καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και θεμάτων, όπως είναι τα εθνικά, τα πολιτικά, τα κοινωνικά, τα οικονομικά, τα επιστημονικά, τα ιστορικά, τα πολιτιστικά, τα καλλιτεχνικά, τα αθλητικά.

Η κοινή γνώμη λοιπόν, που είναι ή θα έπρεπε να είναι ρυθμιστικός παράγοντας σε ένα ευνομούμενο κράτος, έχει σχέση -δεν μπορεί να μην έχει σχέση- με την ποιότητα του Τύπου, η οποία ποιότητα με τη σειρά της καθορίζει και τον βαθμό και τη μορφή της επίδρασής του. Από αυτό και μόνο φαίνεται ότι τα ΜΜΕ, όταν λειτουργούν με τις προδιαγραφές της υπευθυνότητας, της ευσυνειδησίας, των υγειών αρχών και του αισθήματος της προσφοράς, επιτελούν αληθινό κοινωνικό λειτούργημα. Ενημερώνουν, πληροφορούν, διδάσκουν, ψυχαγωγούν, αποκαλύπτουν, ερευνούν, συμβουλεύουν, μορφώνουν.

Αντίθετα, όταν εξυπηρετούν ιδιοτελή και χαμερπή συμφέροντα και ύποπτες επιδιώξεις και είναι χειραγωγούμενα μέσω οικονομικών ανταλλαγμάτων, τότε αποπροσανατολίζουν και ζημιώνουν την κοινωνία, παραποιούν την πραγματικότητα, προπαγανδίζουν σε βάρος της αλήθειας, παγιδεύουν τις αντιλήψεις μας, δηλητηριάζουν τις ψυχές μας και χαλούν τους χαρακτήρες μας. Είναι με μια λέξη διαπλεκόμενα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για την υπόστασή τους όσο και για την αντικειμενικότητά τους. Όλα τα ΜΜΕ, ειδικά όμως η τηλεόραση και το διαδίκτυο, επειδή περιέχουν τον οπτικό παράγοντα, όταν προβάλλουν κακά παραδείγματα βρίσκουν ολοκληρωμένη απήχηση και ανταπόκριση στον μιμητισμό του ανθρώπου.

Τα ανθρωποκυνηγητά, τα γρονθοκοπήματα, τα διαρρηκτικά τεχνάσματα, οι εγκληματικές μέθοδοι, η σαδιστική μανία, η έξαψη της φαντασίας, η αχαλίνωτη περιπέτεια, η ηρωοποίηση και μια σειρά άλλων πραγμάτων που εκτραχύνουν και εκτροχιάζουν ηθικά και πολιτιστικά την κοινωνία. Θέλουμε -αυτή είναι η γνώμη μας και την εκφράζουμε όχι με τη μορφή υποδείξεων αλλά ως προσδοκία- τα ΜΜΕ να είναι αδέσμευτα από οποιουδήποτε είδους εξαρτήσεις. Να κάνουν ψύχραιμη αποτίμηση της επικαιρότητας, να επενδύουν στο διασταυρωμένο ρεπορτάζ και να προβαίνουν σε ψύχραιμη αποτίμηση των γεγονότων.

Οι δημοσιογράφοι να προτάσσουν την ποιοτική ενημέρωση που ζητάει ο πολίτης χωρίς εντυπωσιασμούς αλλά με ουσία. Και να έχουν τη δύναμη να ασκούν το λειτούργημά τους με υψηλό αίσθημα ευθύνης. Για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί μπορεί να διαμορφώσει με μια νοηματοδοτική διαδικασία κριτήρια επιλογής και κατανόησης ενός καταναλωμένου χωρίς επεξεργασία όγκου πληροφοριών και γεγονότων. Πρόκληση για τα ΜΜΕ στην εποχή μας είναι η επιδίωξη μεταφοράς στον σύγχρονο κόσμο της σκέψης και της ανάλυσης, που δεν καθορίζονται από το εφήμερο αλλά ερμηνεύουν το εφήμερο και μας βοηθούν όχι διαλυτικά αλλά θετικά στη διαμόρφωση στάσης απέναντί του.

Τα ΜΜΕ οφείλουν, απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει στο μέλλον η κοινωνία, να καλλιεργήσουν πράξεις και ιδέες που θα επιταχύνουν την πορεία σε μια διαφορετική επόμενη μέρα καλύτερη από την τωρινή. Ο Σαίξπηρ λέει ότι η «πένα είναι ισχυρότερη από το ξίφος» (σήμερα θα προσέθετε και το πληκτρολόγιο), για αυτό ο υγιής Τύπος είναι σε θέση να προστατεύσει τα δικαιώματα του ατόμου και του πολίτη. Αντίθετα, ο κακός Τύπος, όταν επικρατεί αλόγιστα σε βάρος της λογικής, όταν στάζει δηλητήριο, γίνεται επικίνδυνο όπλο εναντίον των ελευθεριών, των δημοκρατικών θεσμών, των εθνικών προσανατολισμών και γενικά της ίδιας της ζωής.

Την ίδια στιγμή όμως η ελευθεροτυπία αποτελεί αψευδές κριτήριο της υπάρξεως ελευθεροφροσύνης σε ένα κράτος. Ωστόσο, τα ΜΜΕ, που είτε το θέλουμε είτε έχουν συμμετέχουν στον γοργό μετασχηματισμό της σημερινής κοινωνίας, με τις θετικές και αρνητικές επιδράσεις τους, είναι ανάγκη να σέβονται τον άνθρωπο και να συμβάλλουν στην ανύψωσή του, όχι στην καταβαράθρωση και στον αφανισμό του.

www.political.gr