Κυλλήνη – Γλαρέντζα

Πόλη της αρχαίας Ηλείας, επίνειο της Ήλιδας από την οποία απέχει 20 στάδια (25 χιλιόμετρα). Κτίσθηκε από αποίκους Αρκάδες προερχόμενοι από την ορεινή Αρκαδία και συγκεκριμένα από το όρος Κυλλήνη. Οι αρχαίοι πίστευαν πως στο βουνό αυτό γεννήθηκε ο Ερμής και εκεί τελούσαν τη λατρεία του. Στο ίδιο μέρος λάτρευαν επίσης τον Πάνα και τη Νύμφη Κυλλήνη, τροφό του Ερμή. Οι Αρκάδες λοιπόν που εγκαταστάθηκαν στην παραλία αυτή, έκτισαν την πόλη Κυλλήνη και έφεραν την λατρεία του Ερμή, του Ασκληπιού και της Αφροδίτης, κατά την επιφανή μαρτυρία του πρώτου τουριστικού δημοσιογράφου της αρχαιότητας Παυσανία.

Επί Φραγκοκρατίας, πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης Κυλλήνη κτίσθηκε από τον Γοδεφρείδο Α’ Βιλλεαρδουίνο η παραθαλάσσια πόλη που ονομάσθηκε Κλαιρμόν, Κιαράτοα, Κλαρέντζα ή Γλαρέντζα. Η Γλαρέντζα και το κάστρο Χλεμουτσίου είναι αλληλένδετα και υπηρετούν τον ίδιο σκοπό. Η μεν Γλαρέντζα είναι η ακμάζουσα πολιτεία, το δε Χλεμούχσι το διοικητικό κέντρο, η στρατιωτική βάση και η κατοικία των πριγκίπων της Αχαΐας και των αξιωματούχων της. Η Γλαρέντζα, αρχικά λεγότανε «Άγιος Ζαχαρίας». Υπήρξε μεταξύ των εμπορικών κέντρων και λιμανιών της Ανατολικής Μεσογείου.

Η Γλαρέντζα είχε δικά της μέτρα και σταθμά καθώς και νομισματοκοπείο (που λειτουργούσε στο κάστρο) Η άδεια για την ίδρυση νομισματοκοπείου δόθηκε το 1249 από τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο Θ’ στον Πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο. Tα νομίσματα λεγόταν «τορνήσια» (tornese), και ήταν νόμισμα διεθνούς εμπιστοσύνης. Η οικονομική και εμπορική ανάπτυξη της Γλαρέντζας και ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της αλλά και η κίνηση του λιμανιού της, ήτανε το κίνητρο, ώστε μεγάλες και ονομαστές τράπεζες της δύσης να ιδρύσουν καταστήματά τους, όπως οι τράπεζες ΑΤΖΑΓΙΩΛΗΝ-ΠΕΤΡΟΥΤΣΙ κ.ά., δάνειζαν δε ακόμη χους Ανδεγαβούς και Άγγλους βασιλιάδες.

Η Γλαρέντζα ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα (μετά το 1210) και τον 15ο αιώνα εξελίχθηκε σε πρωτεύουσα της περιοχής, διαδεχόμενη την Ανδραβίδα. Αλλά και πριν να ανακηρυχθεί πρωτεύουσα, οι συνεδριάσεις των βαρόνων του πριγκιπάτου γίνονταν και στις δύο πόλεις (Ανδραβίδα – Γλαρέντζα). Η πολιτεία της Γλαρέντζας, είχε τη μεσαιωνική εποχή μεγάλη σημασία και χαρακτηρίζεται στο χρονικό του Μορέως σαν «η χώρα η λαμπρότερη στον κάμπο του Μορέως».

Από το λιμάνι της Κυλλήνης περνούσε όλη η εμπορική δραστηριότητα του πριγκιπάτου. Προϊόντα από τη Θήβα, Εύβοια, Κόρινθο, και την Πάτρα, συγκεντρώνονταν στη Γλαρέντζα και απ’ εκεί διοχετεύονταν στις πόλεις της Ιχαλίας: Βενεχία, Ραγούσα, Αγκώνα, Φλωρενχία, Απουλία, Νεάπολη.

Η Γλαρέντζα διαχηρούσε εμπορικές σχέσεις με την Άκρα, την Κύπρο, την Αλεξάνδρεια και το Δυρράχιο.

Το 1407 η Γλαρέντζα υπέστη το πρώτο σοβαρό πλήγμα, την κατάληψη και λεηλασία της από τov στρατό του Λεονάρδου Τόκκο. Το 1424 η πάλη πολιορκήθηκε από τον Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο. Ένα χρόνο αργότερα ο Κάρολος Τόκκο αναγκάστηκε να την παραχωρήσει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ως προίκα της ανεψιάς του Θεοδώρας, και την πρώτη Μαΐου 1428 ο Γεώργιος Φραντζής την παρέλαβε εν ονόματι του δεσπότη. Στις 17 Ιουλίου 1430 η πόλη κατελήφθη από τους Καταλανούς, που την πούλησαν πάλι στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο λίγους μήνες αργότερα (πριν από τη 10η Φεβρουαρίου 1431). Αμέσως κατόπιν ο δεσπότης γκρέμισε τα τείχη της, για να αποτρέψει νέα κατάληψη της (1430-1431).

Στα 1432 έγινε ανταλλαγή των κτήσεων μεταξύ των δεσποτών: ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πήρε τα Καλάβρυτα, ενώ η Γλαρέντζα έγινε η έδρα του Θωμά Παλαιολόγου. Τρία χρόνια αργότερα η πόλη είχε ερημώσει, όπως αναφέρει ο Pero Tafur.