Ποιος ήταν ο Πύρρων ο Ηλείος

Ο Πύρρων ο Ηλείος [365-275 π.Χ.], υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους φιλόσοφους της αρχαίας Ελλάδας, ο οποίος ενέπνευσε πολλούς άλλους. Δυστυχώς, όσα δίδασκε δεν τα κατέγραφε, αλλά έγιναν περισσότερο γνωστά από τον πνευματικό του κληρονόμο, τον Τίμωνα από την Φλιουντία.

Ο Πύρρων γεννήθηκε στην αρχαία Ηλιδα, στα χρόνια του Φίλιππου του Μακεδόνα και ήταν γιος του Πλειστάρχου. Η Ηλιδα ήταν, εκείνη την εποχή, η πυκνότερη σε πληθυσμό και είχε ήδη ανακηρυχθεί σε απαράβατα ιερή. Ο Πίνδαρος την αποκάλεσε “πάγκοινο”, δηλαδή πόλη κοινή για όλους. Οι κάτοικοί της ήταν φιλήσυχοι και εργατικοί. Δεν εμφανίζονταν καν σε δικαστήρια για να λύσουν τις διαφορές τους. Ανήκαν στο Αιολικό γένος και μιλούσαν αυτή την διάλεκτο.

Ο Πύρρων υπήρξε πρώτα ζωγράφος, ασήμαντος και φτωχός, όπως αναφέρει ο Αντίγονος ο Καρύστιος στο έργο του “Περί Πύρρωνος”. Παρά ταύτα έργο του κοσμούσε το Γυμνάσιο της Ηλιδας. Εγκαταλείποντας τη ζωγραφική έγινε Αρχιερέας στο ναό του Ολύμπιου Δία και της Ηρας. Μαθήτευσε φιλοσοφία κοντά στον Βρύσωνα, γιο του Στίλπωνα, μαθητή του Ευκλείδη της Μεγαρικής σχολής και αργότερα στον Ανάξαρχο.

Ο Πύρρων, μαζί με τον Ανάξαρχο, ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία. Εκεί γνώρισε τους γυμνοσοφιστές και τους Ινδούς μάγους κι επιστρέφοντας τελικά στην πατρίδα του έθεσε τα θεμέλια της φιλοσοφίας των Σκεπτικιστών.

Στη σχολή Σκεπτικισμού στην Ηλιδα, που ιδρύθηκε κάπου το 320 π.Χ., δίδασκε ότι δεν υπάρχουν απόλυτες αξίες και αλήθειες, όπως επίσης και την ικανότητά του να μένει απαθής ότι και αν συνέβαινε στη ζωή του. Λέγεται ότι σε ολόκληρη τη ζωή του μόνο δύο φορές βρέθηκε σε ταραχή. Τη μία όταν σκαρφάλωσε σε δέντρο για να αποφύγει την επίθεση σκύλου και την δεύτερη φορά, όταν θυμωμένος με την αδελφή του, με την οποία ζούσαν μαζί, απάντησε σε αυτόν που τον επιτίμησε ότι δεν μπορεί να εξαρτηθεί από μια γυναίκα η απόδειξη της αδιαφορίας. Οταν ο φίλος και σύντροφός του στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία, Ανάξαρχος, έπεσε σε ένα βάλτο ο Πύρρων συνέχισε το δρόμο του χωρίς να τον βοηθήσει. Ο Ανάξαρχος τον επένεσε θαυμάζοντας την απάθειά του.

Κάποτε που του άνοιξαν και του καυτηρίασαν μια πληγή με τα πιο επώδυνα αντισηπτικά της εποχης, ο ίδιος, παρά τον ανυπόφορο πόνο που τον βασάνιζε, δεν έκανε ούτε μια σύσπαση, έναν μορφασμό στο ήρεμο και ατάραχο πρόσωπό του. Εδειξε με τον καλύτερο τρόπο ότι δεν του συμβαίνει τίποτα το συνταρακτικό, τραβώντας πάνω του άπειρα βλέμματα θαυμασμού. Σε μια άλλη περίπτωση, όταν το πλοίο με το οποίο ταξίδευε έπεσε σε τρικυμία, ο ίδιος προς έκπληξη όλων κράτησε την ψυχραιμία του και δείχνοντας ένα γουρουνάκι που συνέχιζε να τρώει είπε πως αυτή είναι η ήρεμη στάση που θα πρέπει να κρατήσει ένας σοφός.

Συχνά αναφερόταν στον Ομηρο λέγοντας ότι κανείς δεν πρέπει να στενοχωριέται για τον θάνατο γιατί “αφού ο Πάτροκλος που άξιζε περισσότερο από τον καθένα μας πέθανε από το δόρυ του Εκτορα, τότε γιατί να ζούμε εμείς που είμαστε σαφώς κατώτεροί του” και επίσης ότι οι άνθρωποι μοιάζουν με τα φύλλα των δένδρων που πεθαίνουν το φθινόπωρο.

Ο Πύρρων είναι ο πρώτος που διατύπωσε τον κανόνα της “μη έκφρασης κρίσεων”. Δηλαδή, “δεν δίνω κανένα ορισμό, τίποτα δεν είναι κατανοητό, ούτε ναι ούτε όχι. Είτε υπέρ είτε κατά, οι αιτίες είναι πάντα ισοδύναμες και το φαινόμενο υπερισχύει των πάντων”. Υποστήριζε, ακόμα, ότι οι άνθρωποι καταντούν δυστυχείς από δικά τους λάθη. Η οδύνη προέρχεται από τη στέρηση αυτού που νομίζουμε ότι είναι αγαθό και για να μη το χάσουμε υπομένουμε αυτό που νομίζουμε ότι είναι κακό. Μόνο η αμφιβολία μπορεί να ανακουφίσει την οδύνη μέχρι σημείου να την εξαφανίσει.

Στο βιβλίο του Δ.Φ. Γυμνασιάρχου Γεωργίου Παπανδρέου “Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων αναφέρει τα εξής: “Ο Πύρρων ως φιλόσοφος έθετε τα πάντα εν αμφιβολία [σκεπτικισμός] λέγων: Ουδέν γιγνώσκομεν ασφαλώς ούτε η αίσθησις ούτε η λογική σκέψις παρέχουσι βεβαιότητα, η μεν αίσθησις δεικνύει τα όντα ουχί πως έχουσιν αληθώς, αλλά πως εις ημάς φαίνονται, η δε λογική βασίζεται επί συνηθείας και νόμου”. Εκ τούτου δε και νυν οι δυσπιστούντες εις πάντα λέγονται Πυρρώνειοι ήτο δε και απράγμων και ατάραχος και ηθικός, εξ ου και ιερατικό αξίωμα εις αυτόν οι Ηλείοι έδωκαν και χάριν αυτού εδώρησαν ατέλειαν και τοις λοιποίς φιλοσόφους. Γνωστή δ’ είναι και η φράσις αυτού οτι “ουδέν διαφέρει ζην ή τεθνάναι”. Οτε δε τις τον ηρώτησεν εκ τούτου “διατί λοιπόν δεν αποθνήσκει;” απήντησε:΅”διότι ουδέν διαφέρει” [Ιωαν. Στοβαίος τόμος 4 περί ζωής και θανάτου]”

Με βάση τις απόψεις του Πύρρωνα ο Τίμων από την Φλιουντία περιγελούσε τους φιλοσόφους.

Οι μεταγενέστεροι σκεπτικού που εμπνεύστηκαν από τον Πύρρωνα ανέπτυξαν την ιδέα ότι “ζούμε κατά τα φαινόμενα”, που σημαίνει πως το μόνο που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε είναι τα πράγματα να μας παρουσιάζονται με τον έναν τρόπο παρά με τον άλλον τρόπο. Υποστήριζαν, επίσης, ότι η ευτυχία βρίσκεται στη γαλήνη του νου και πως η δέσμευση σε αρνητικές θεωρίες δεν θα μπορέσει ποτέ να μας κάνει να αισθανόμαστε σίγουροι και να αποφύγουμε τη θλίψη.

Αναφέρεται ότι τον θαύμαζαν τόσο πολύ στην Ηλιδα, ώστε χάρη σε αυτόν ψήφισαν να απαλλαγούν όλοι οι φιλόσοφοι από τη φορολογία. Μετά το θάνατό του κατασκεύασαν περικαλλές μνημείο, ενώ τοποθέτησαν και ανδριάντα του στη Στοά της Αγοράς της Ηλιδας. Ο Παυσανίας είδε τον ανδριάντα του στην Ηλιδα, στην προς την αγορά πλευρά τη; Διπλής-Κερκυραικής στοάς και αναφέρει ότι ο τάφος του βρισκόταν στην Πέτρα, προάστιο της πόλης.

Τέλος, ο Γαλλορουμάνος φιλόσοφος Emile M. Cioran είπε για τον Πύρρωνα: “Ο Πύρρων με κάνει να αισθάνομαι πιο άνετα από τον Απόστολο Παύλο, επειδή η σοφία με φιλοπαίγμονα διάθεση είναι πιο εξευγενισμένη από την αχαλίνωτη αγιοσύνη”.